ГъэфедакIохэм яфитыныгъэхэмрэ къэбзэныгъэмрэ яухъумакIох

2022-рэ илъэсыр Урысыем исанитар–эпидемиологие къулыкъукIэ юбилейнэу щыт. Iоныгъом и 15-м ар зызэхащагъэр илъэси 100 мэхъу.

Къэралыгьом ащ фэдэ къулыкъу иIэным лъапсэ фэхъугъэр 1922-рэ илъэсым РСФСР-м инароднэ комиссархэм я Совет ыштэгъэ Декретэу «Республикэм исанитарнэ къулыкъухэм афэгъэ­хьыгъ» зыфиIорэр ары.

Мы къулыкъум пшъэрылъ шъхьаIэу иIэр къэралыгъом, ащ щыпсэурэ цIыфхэм япсауныгъэ ыкIи ягупсэфыныгъэ къызэтегъэ­нэгъэнхэр, зэпахырэ узхэм ащы­ухъумэгъэнхэр, цIыфхэм агъашIэрэм хэгъэхъогъэныр ары.

МэфэкIэу къэблагъэрэм ипэгъокIэу гущыIэгъу тыфэхъугъ Роспотребнадзорым АР-мкIэ и ГъэIорышIапIэ ипащэу, санитар врач шъхьаIэу Сергей Завгороднем. Эпидемиологие къулыкъум тарихъ гъогоу къыкIугъэр игъэ­кIотыгъэу ащ къытфиIотагъ, Iоф­шIэнэу агъэцакIэрэм, коронавирусым илъэхъан къиныгъоу зэпачыгъэхэм къатегущыIагъ.

Адыгэ РеспубликэмкIэ мы къулыкъум итарихъ 1933-рэ илъэ­сым мэкъуогъум и 12-м къыщежьэ. Адыгэ хэку исполкомым и Президиум иунашъокIэ псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ район отделым санитарнэ Iоф­хэмкIэ къутамэу иIагъэр хэку къэралыгъо санитарнэ инспекцие зашIыжьыр ары. Апэрэ хэку санинспекторэу 1939-рэ илъэсым нэс Iоф ышIагъ О.П. Морозовам.

1940-рэ илъэсым районхэм ясанэпидкъулыкъу зыкI зэха­щагъ. Ащ иапэрэ врач шъхьэIагъ Михаил Комаровыр. 1941-рэ илъэ­сым Мыекъуапэ ащ фэдэ къулыкъу иIэ хъугъэ. 1943-рэ илъэ­сым ащ хэтэу агъэпсыгъ хэку санитар-эпидемиологие станцие, фэдэ къулыкъухэр ащызэхащагъэх Шэуджэн, Кощ­хьэблэ, Тэхъутэмыкъое, Красногвардейскэ районхэм.

1950 — 1970-рэ илъэсхэм къулыкъум гъэхъэгъэ гъэнэфагъэхэр ышIыгъэх: административнэ-лабораторнэ псэуалъэхэр иIэ хъугъэ, иIофышIэхэм япчъа­гъэ, IэпэIэсэныгъэу яIэм ахэ­хъуагъ. 1952-м ыкIи 1961-рэ илъэсхэм санитар-эпидемиологие къулыкъухэр къащызэIуахыгъэх Джэджэ ыкIи Мыекъопэ районхэм.

— Адыгеим исанитар-эпидемиологие къулыкъу итарихъ мэхьанэ зиIэ хъугъэ-шIагъэу хэхъухьагъэхэр зэкIэ пащэу иIагъэхэм ацIэ епхыгъ, — еIо Сергей Завгороднем. — Арышъ, ахэм ацIэхэр къетIоныр къа­лэжьыгъ: М.Ф. Леоновыр, Л.А. Обуховар, О.Н. Скоробогатовыр, А.И. Шилоносовар, А.С. Фирсовар, Т.А. Хурсинар. Непи шIукIэ ягугъу ашIы врач IэпэIасэщтыгъэхэу В.Г. Седых, А.Н. Ескиным, Л.В. Пономаревым, А.Хъ. Аджырым. Мыхэм пэщэ IэнатIэр зыщызэрахьэгъэ илъэсхэм къулыкъур нахь агъэ­пытагъ, респуб­ликэм мэхьа­нэшхо щызиIэ IофышIэ куп зэгурыIожь зэхащэн алъэкIыгъ.

Санэпидкъулыкъум итарихъ Сергей Завгороднем къыIуатэзэ, шIукIэ къыхигъэщыгъэх ветеран лъапIэхэу В.Г. Мищенкэр, Е.В. Нефедовар, Е.Д. Клецковар, А.Г. Липовскаяр, Н.Н. ЦIыкIушъэр, В.В. Ященкэр, нэмыкIыбэу япшъэ­рылъхэр сыд фэдэрэ лъэ­хъани зыгъэцэкIагъэхэр.

Тарихъ гъогум къыщыхэбгъэщымэ хъущт 1981-рэ илъэсым псауныгъэр къэухъумэгъэным иучреждениехэм язэнэкъокъоу Краснодар краим щырекIокIы­гъэм Адыгэ хэку санитар-эпидемиологие къулыкъум апэрэ чIыпIэр къызэрэщыфагъэшъошэгъагъэр ыкIи зэIэпахырэ Быракъ Плъыжьыр къызэрэратыгъагъэр.

1991-рэ илъэсым чъэпыогъум и 5-м Адыгэ автоном хэкум республикэ статус иIэ хъугъэ, ащ къыкIэлъыкIоу хэку санэпид- станциер къэралыгъо санитар-эпи­демиологие лъыплъэнымкIэ Адыгэ Республикэм и Гупчэ ашIыжьыгъ, уахътэм диштэрэ шапхъэхэм ыкIи хэбзэгъэуцугъэ­хэм атетэу иIофшIэн лъигъэкIотагъ.

2005-рэ илъэсым санитар- эпидемиологие къулыкъум нэмыкI статус иIэ хъугъэ, ыцIи зэб­лахъугъ. Къэралыгъом щызэхащагъ щэфакIохэм яфитыныгъэ­хэр къэухъумэгъэнхэмкIэ ыкIи цIыф­хэм ящыIакIэ нахьышIу шIыгъэным лъыплъэгъэнымкIэ федеральнэ къулыкъу (Роспотребнадзорыр). А илъэс дэдэр ары Роспотребнадзорым Адыгэ Рес­публикэмкIэ и ГъэIорышIапIэ тиIэ зыхъугъэри. Ащ хэхьэх учреждение шъхьаIэу Мыекъуапэ дэтыр, районхэм ащыIэ чIыпIэ къутэми 4-р ыкIи псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ федеральнэ учреждениеу «АР-м къэбзэныгъэмрэ эпидемиологиемрэкIэ и Гупчэу («ЦГиЭ») къутэми 4 зиIэр.

— Мы уахътэм гъомылапхъэ­хэм язытет ищынэгъончъагъэ, техническэ регламентхэм яшапхъэхэр зэрагъэцакIэ­хэ­рэм, цIыфхэм япсауныгъэ къэухъу­мэгъэным талъыплъэ­ныр ти­пшъэ­рылъ шъхьаIэх, — къеIуа­тэ санитар врач шъхьа­Iэм. — Тикъулыкъу цIыфхэм зэпхыны­гъэ адыриIэу адэла­жьэ, илъэсым къыкIоцI лъэIу тхылъ мини 2–м ехъу къы­тIэкIэхьэ. Тикъулыкъу епхыгъэхэр тэ зэшIо­тэхых, адрэхэр «зы шъхьа­ныгъупчъ» зыфаIорэ IофшIакIэр дгъэфедэзэ, ахэм афэгъэза­гъэхэм аIэкIэтэгъахьэх.

Сыд фэдэрэ IофшIэни гъэхъа­гъэ хэлъэу гъэцэкIэгъэныр зэлъытыгъэр ащ щылажьэхэрэр ары. Республикэм исанитар- эпидемиологие къулыкъу Iоф щызышIэхэрэм яшIэныгъэ, яIэпэIэсэныгъэ осэшIу къафишIыгъ Сергей Завгороднем.

— Республикэм исанитар- эпидемиологие къулыкъу непэ щылэжьэрэ куп зэгурыIожьым ишIуагъэкIэ коронавирусым ижъотыпIэ илъэсхэр къызэтынэкIынхэ тлъэкIыгъ, — къе­Iуатэ ащ. — Узым икъэбар икъоу щымыгъуазэхэу, къапы­хьаным щымыщынэхэу цIы­фыбэм аIукIэхэзэ Iоф адашIэнэу хъугъэ. Сымэджэнхэм емынэгуехэу чIыпIабэ къакIухьагъ, ищыкIэгъэ тхылъхэр IофшIапIэхэм къафыратхыкIыгъэх, зыпкъ итэу Iоф­шIэгъу мафэхэр рагъэкIокIыгъэх. Джащ фэдэ чIыпIэ зэжъухэу щыIэныгъэм узыщырихьылIэ­хэрэм къагъэ­нафэ IофышIэхэм IэпэIэсэныгъэу, шIэныгъэу, пытагъэу ахэлъыр зыфэдэр. ТиIо­фы­шIэ­хэм зэкIэми апшъэрэ гъэсэныгъэ яIэми, яшIэныгъэхэм зэпы­мыоу ахагъахъо. ГъэIоры­шIа­пIэм ренэу егъэджэнхэр щызэхащэх, нэмыкI чIыпIэхэм курс зэфэшъхьафхэр ащакIух. Роспотребнадзорым АР-мкIэ и ГъэIорышIапIэ цIыфхэм ягумэкIыгъохэр зэшIохыгъэнхэмкIэ IэпыIэгъу зэрафэхъурэм фэшI ярэзэныгъэ тхыгъэхэр ренэу къыIокIэх. Ахэм тэ мэхьанэ­шхо ятэты, сыда пIомэ цIыфхэр ары тызфэлажьэрэр.

ТизэдэгущыIэгъу санитар врач шъхьаIэм къыщыхигъэщыгъэхэм ащыщ IофшIэнымкIэ сыд фэдэрэ Iофыгъуи зэшIохыгъэнымкIэ республикэм ихэбзэ къулыкъу­шIэхэр къызэраготхэр, IэпыIэгъу къызэрафэхъухэрэр, ащкIэ ар зэрафэразэр.

IофшIэн закъор арэп щыIэныгъэр зэрэзэхэтыр. Къулыкъур илъэси 100 зэрэхъурэм епхыгъэ мэфэкI Iофтхьабзэхэр респуб­ликэм щызэхащагъэх: блэщэ чъыг плъыжьхэр къэлэ паркым щагъэтIысхьагъэх, кIэлэцIыкIухэм ясурэтшIыгъэхэм язэнэкъокъу, спартакиадэр.

Къэралыгъо санитар-эпидемиологие къулыкъур илъэси 100 зэрэхъурэмкIэ иIофшIэгъухэм, илъэс пчъагъэрэ Iоф щызышIэгъэ ветеранхэм игуапэу Сергей Завгороднер афэгушIо. Псауныгъэ пытэ щымыкIэхэу, насыпыр къябэкIэу, яунагъохэм шIур ары­лъэу бэрэ щыIэнхэу афэ­лъаIо!

Источник: https://adygvoice.ru/2022/09/15/гъэфедакiохэм-яфитыныгъэхэмрэ-къэбз/